ALGÚNS VALORES DO “SE”

.- SE reflexivo: dáse en construcións reflexivas, que poden ser directas ou indirectas. Nas directas a correferencia dáse entre Suxeito e CD (“Xandra báñase todos os días”), ou sexa, o pronome –en función de CD- ten o mesmo referente có suxeito (“Vestiuse na casa”). Nas indirectas, moi raras en galego e que só se dan se o CD non é un clítico, a correferencia dáse entre Suxeito e CI (“Xandra dáse un baño”). Porén, non son posibles construcións como *Paio quitouse un chaqueta ou *Mercouse un xersei, nas que o correcto será “Paio quitou a (súa) chaqueta e Mercou un xersei”.

.- SE recíproco: dáse cando dous ou máis actores se alternan nos papeis de suxeito e obxecto, representado por un clítico reflexivo de plural que pode ser CD ou CI, é dicir, dúas ou máis persoas realizan unha acción que reciben mutuamente. Cando o reflexivo é CD, acompaña un CD que non pode ser nunca un clítico : “Os noivos despedíronse (recíproca directa) / Os noivos déronse o número de teléfono (recíproca indirecta); nunca *déronso.

.- SE marca de pasiva impersoal ou pasiva reflexa: construción formada polo pronome se+un verbo en voz activa (en terceira persoa de singular ou de plural) que concorda co suxeito paciente: “Alúganse pisos” ou “Alúgase casa” (“Os pisos son vendidos. A casa é alugada”). Para saber se estamos ante esta construción xogamos co verbo, singular ou plural: se o suxeito cambia con el é unha pasiva reflexa.

.- Se non hai tal concordancia ou non hai suxeito paciente e o verbo está inmobilizado en terceira persoa singular, fálase de activa impersoal con se: “Na clase falouse da sida / Cando se bebe, non se conduce”

.- SE morfema de verbo pronominal: o clítico acompaña necesariamente a certos verbos chamados pronominais, que dese xeito poden adquirir un significado léxico diferente. Nestes casos é un constituínte formal do verbo e carece de función sintáctica: “A neve derreteuse coa calor”