Ler para medrar ou Medrar lendo

Aínda que me despedín de todas e todos vós, non me resisto a seguir insistindo na importancia da lectura na vosa formación. Tedes unha lista de lecturas que vos proporcionei a comezos de curso: mirádea porque está bastante completa e púxenvos en negriña aqueles máis imprescindibles para unha formación integral. Pero hai libros da Historia da Literatura que ás veces esquecemos e que son esenciais . Algúns destes libros son:

.- Por suposto, se non a lestes xa, non agardedes máis: Alicia no País das Marabillas de Lewis Carroll estavos agardando. Tédela en galego grazas á editorial Xerais.

.- Seguramente coñecedes Matilda, A fábrica de chocolate, As bruxas ou calquera outro libro de Roald Dahl. Non deixedes de ler os seus relatos curtos, unha auténtica marabilla as súas Historias extraordinarias.

.- Falando de relatos curtos, ide correndo a ler a Edgar Allan Poe. O mellor do mellor.

.- As viaxes de Gulliver de Jonathan Swift.

.- Albert Camus: La peste.

.- Borges: Relatos

.- Pedro Páramo de  Juan Rulfo.

.- Gabriel García Márquez: calquera libro del paga a pena, aínda que Cien años de soledad é quizais á máis famosa.

.- Jules Venre: cando eu era moza, o meu preferido era Miguel Strogoff. Vén de saír en galego na editorial Xerais a estupena A illa misteriosa.

.- Herman Hesse: Siddartha   ou   Baixo as rodas   na editorial Galaxia

.- Charles Dickens: Oliver Twist. Galaxia

.- AnaFrank: Diario. Kalandraka

.- Hemingway: O vello e o mar. Galaxia  

.- Antoine de Saint-Exupery: O principiño. Galaxia

.- William Shakespeare: Noite de reis. A tempestade  /  Otelo. Macbeth.  Galaxia 

.- Robert Louis Stevenson: A illa do tesouro. Xerais 

.- Bram Stoker: Drácula. Xerais 

.- Ray Bradbury: Fahrenheit 451. Xerais

.- Jacqueline Kelly: A evolución de Calpurnia Tate. Kalandraka

.- Julio Cortázar: Rayuela.

Despedida

Cada curso que remata sempre se me presentan as mesmas e eternas dúbidas: Faríao ben? Sería xusta? Aprenderían comigo? Axudeinos o suficiente? Tiven sempre tempo para escoitalos e escoitalas? Fun quen de ensinar uns valores que na sociedade se perden? Como me lembrarán? Como podo mellorar? Que debo cambiar? Son quen de facelo?...

Non o podo evitar, é algo consustancial. O medo a non telo feito ben, a que non aprenderades, a ser demasiado esixente sen tervos dado o preciso, o medo a non estar aí como debería, o pánico a non ser unha verdadeira profesional.

E este curso foi moi especial convosco. Así, cando menos, sentino eu. Aínda que barulleiros e protestóns polas dúas bandas (dereita e esquerda, máis loiros ca morenos...), o feito de facermos tantas actividades e de charlar asemade un día e outro conseguiu que o meu corazón fose conquistado. 

Así que esta será unha despedida ben especial. Eses nervios víronse aumentados e transformados nunhas bolbotetas que percorren o meu corpo nesa eterna dúbida que me martelea. Marchar supón máis tristura da que eu pensaba pola vosa culpa. Pero só vos queda aí un aniño! Así que a tristura podería ter sido ben terrible se eu ficase. 

Coido que o camiño quedou trazado e a maxia da paisaxe tédela ante vós, se non queredes mirar cara a outro lado. Ese proxecto de vida ídelo facer sós, aínda que sempre me teredes, cando necesitedes un consello e cando precisedes un agarimo, esta segunda mamá preocupada permanecerá ben preto. Porque son unha orgullosa segunda mamá e alédame a vosa xuventude, a vosa forza, a vosa lingua, o voso futuro. Non deixedes de loitar por el. Non permitades que volo trunquen. Non agachedes a cabeza. Non perdades o tesouro máis fermoso que tedes: a nosa lingua. Non esquezades nunca quen sodes nin de onde vides. 

E lede. Lede. Estudade. Formádevos. Só con cultura este país terá futuro. Só a formación das persoas poderá salvarnos da nosa autodestrución. 

Confío en vós.

Quérovos.

E déixovos uns poemiñas para que vos sigades poetizando. Agardo que vos gusten.

 

Unha aperta, sempre: Antía, Cristina, Alejandro, Leticia, Román, Alberto, Rocío, Isidro, Diego, Carlos, Diego, Sonia, Denise, David, Michel, Carmen.

fin

Os prexuízos lingüísticos

Os prexuízos lingüísticos from Xosé Cotelo

O SUBSTANTIVO

É unha clase de palabras que designa cousas, seres ou conceptos abstractos (casa, home, amor); caracterízase por estar formado por un lexema ou máis nos compostos (vacaloura), que achega o significado léxico, e por morfemas derivativos (sufixos e prefixos) e/ou flexivos (xénero e número).

TIPOS DE SUBSTANTIVOS:

Substantivos propios (topónimos, antropónimos e patronímicos) e comúns.

Os comúns poden ser:

1.- Pola orixe:

.- Primitivos: se non teñen ningún morfema derivativo. Exemplo: mesa

.- Derivados: se teñen morfema derivativo. Exemplo: mesiña

2.- Pola composición:

.- Simples: cun só lexema. Exemplo: mesa

.- Compostos: dous ou máis lexemas. Exemplo: beirarrúa

3.- Polo significado:

.- Abstractos: designan calidades dos seres. Exemplo: paz

.- Concretos: con existencia real. Exemplo: mesa

Á súa vez, os concretos divídense en:

- non contables: podemos medilos ou pesalos. Exemplo: fariña

- contables: que se poden contar. Poden ser:

                      . individuais: designan un só ser. Exemplo: mesa

                      . colectivos: designan un conxunto. Exemplo: rabaño

Así pois, un substantivo como MESA clasifícase como: substantivo común, primitivo, simple, concreto, contable, individual.

O XÉNERO DO SUBSTANTIVO

O xénero é un signo gramatical que leva todo substantivo. Polo xénero os substantivos poden ser masculinos ou femininos. Polo xeral, os substantivos te­ñen un só xénero: ou son masculinos ou son femininos. Non obstante, hai substan­tivos que admiten a variación de xénero e, xa que logo, poden estar en masculino ou en feminino. Exemplo:     

avogado/avogada

xudeu/xudía

A adscrición a un xénero ou a outro vén indicada pola concordancia que o substantivo lles impón aos outros elementos do sintagma nominal:

- Os substantivos masculinos combínanse coas formas masculinas dos determinantes e adxectivos. Exemplo:

o teléfono vermello

o rapaz alto

- Os substantivos femininos combínanse coas formas femininas dos determinantes e adxectivos. Exemplo:

a ponte vella

a vaca rubia

Son masculinos

·        Os nomes das letras:

o a, o be, o ce, o gue, o e, o xe, o uve...

·        Os substantivos rematados en  -ote:

o lote, o dote...

·        Os rematados en  -ume:

o fume, o cume...  (pero a pesadume, a servidume)

·        Os substantivos rematados en  -me:

o abdome, o exame, o arame...

·        Outros coma o leite, o mel, o fel, o sal, o sinal, o labor, o nariz, o sangue, o berce, o la­bor, o sorriso, o ubre, o cárcere, o cal...

Son femininos

·        Os substantivos rematados en   -axe:

a homenaxe, a porcentaxe, a paisaxe, a sondaxe... excepto traxe, paxe, garaxe e personaxe (que tamén pode ser feminino).

·        Os substantivos rematados en  -se,  -ite:

a análise, a crise, a énfase, a farinxite, a hepatite, a dermatite...

·        Os seguintes substantivos: a árbore, a arte, a canle, a calor, a cor,  a dor,  a orde, a orixe, a vertixe, a pantasma, a ponte, a síndrome, a suor...

·                 A maioría das árbores froiteiras, o mesmo que a froita que dan: a maceira, a cerdeira, a pereira, a nogueira, a ameixeira, a claudieira, a laranxeira...

        Se o nome da froi­ta é masculino, polo xeral o nome da árbore tamén o é: o limoeiro-o     limón, o pexegueiro-o pexego.

         Son excepcións:    a figueira-o figo,     o castiñeiro-a castaña.

FORMACIÓN DO FEMININO

- Cando o masculino remata en vogal átona, fórmase o feminino cambiando o –o final por un  –a:

avogado – avogada

presidente – presidenta

- Se o masculina remata en vogal tónica, o feminino fórmase engadindo un –a:

avó – avoa

- Se o masculino remata en consoante distinta de –n , engádese un –a:

pastor – pastora

- Se o masculino remata en –ín, engade un –a:

pescantín  -  pescantina

- Se o masculino remata en –eu, cambia esta terminación por  –ía:

xudeu  -  xudía

- Se o masculino remata en –ón, desaparece o –n final e engade un –a:

patrón -  patroa

Se o substantivo é pexorativo, o feminino fórmase engadindo –a, é dicir, en –ona:

abusón -  abusona

- Se o masculino remata en -án, o feminino fórmase coa desaparición do –n final:

irmán – irmá

Se o substantivo é pexorativo, o feminino fórmase engadindo –a, é dicir, en –ana:

lacazán -  lacazana

- Ás veces, o feminino fórmase cun morfema derivativo:

actor -  actriz

rei  -   raíña

- Noutras ocasións, a oposición de masculino /  feminino   é a base de semantemas diferentes:

cabalo  -  egua

home  -  muller

- Ás veces, a oposición de xénero dáse só mediante o artigo:

o artista   -   a artista

- Con algúns animais, cómpre engadir ao seu carón a palabra “macho” ou “femia”:

leopardo macho  - leopardo femia

A oposición de xénero pode servir para:

-          Diferenciar seres polo sexo: o boi -  a vaca

-          Diferenciar seres polo tamaño ou pola forma externa. O feminino adoita designar o ser de maior tamaño: o cesto  -   a cesta

-          Diferenciar entre individual e colectivo:  o gran  -   a gra

FORMACIÓN DO PLURAL

- As palabras rematadas en ditongo, vogal ou en –n engaden -s:

lei   -   leis

avó   -    avós

can  -    cans

- As palabras rematadas en consoante distinta de –n ou –s engaden –es:

Flor -  flores

- Os substantivos rematados en –s:

. Se son agudas engaden –es:

Siamés  -   siameses

. Se rematan en grupo consonántico, se son graves ou esdrúxulas, permanecen INVARIABLES, é dicir, presentan sincretismo.

o luns  -    os luns

o lapis   -    os lapis

o mércores   -    os mércores

- Os substantivos rematados en –l:

. Os monosílabos fan o plural engadindo –es

mel   -   meles

. As palabras graves engaden –es

túnel  -   túneles

. As palabras compostas con algún destes monosílabos engaden –es

ollomol  -    ollomoles

. As palabras agudas quitan o –l e engaden –is

animal  -  animais

- Os substantivos rematados en –x presentan sincretismo, polo que o número vén indicado polo artigo

o tórax   -    os tórax

- Os cultismos e os préstamos que rematan en calquera outra consoante, engaden -s

club  -   clubs

lord  -    lores

- Plural das palabras compostas:

. Se os dous compoñentes non están perfectamente soldados, o plural faise nas dúas palabras:

garda civil    -    gardas civís

. Se o composto está constituído por unha forma verbal ou palabra invariable e outro elemento, ou se os dous elementos están separados por un guión, só este segundo elemento vai en plural:

norte-africano    -     norte-africanos

galego-falante     -     galego-falantes

. Nas construcións con preposición só o primeiro elemento vai en plural:

estrela de mar   -      estrelas de mar

. Cando os dous elementos son substantivos e van separados, de maneira que o segundo modifica o primeiro, só recibe marca de plural o primeiro elemento:

sofá cama    -      sofás cama

cidade xardín     -        cidades xardíns

Xentilicios

Xentilicios from Santi P

Manuel Curros Enríquez

Manuel Curros Enríquez, 1º Bacharelato from trafegandoronseis

Rosalía de Castro

Rosalía de Castro

View more presentations or Upload your own.

Aquí, información en castelán.

Sobre Rosalía de Castro

Excelente e completo traballo de Sofía Rama. Visitade a súa páxina:

http://marlou-literaturagalega.blogspot.com.es/p/rosalia-de-castro.html

ÁNIMA DORIDA E ESTRANXEIRA NA SÚA PATRIA.

       

En 1988, Francisco Rodríguez defende a súa tese de doutoramento, Análise sociolóxica da obra de Rosalía de Castro, que, en palabras do presidente do tribunal, Carvalho Calero, supón un antes e un despois na concepción da obra de Rosalía de Castro pois vai derrubando un por un os falsos tópicos montados en torno á autora desde o momento da súa morte, desde fóra e desde dentro do país.

Antes de morrer Rosalía fora branco de aldraxes, mais despois de morrer foi conscientemente marxinada polos estudosos da literatura española, a pesar de ter sido a escritora en castelán máis importante da súa época por terse anticipado, na súa prosa castelá,  aos escritores modernistas e, na súa poética (como os “poetas malditos” franceses)  aos pensadores existencialistas  do sec. XX. E isto a pesar de d. Emilia Pardo Bazán, cuxa obra carece hoxe da modernidade e vitalidade que segue a ter a obra rosaliana, capaz de seguir conmovendo a lectores/as de calquera latitude. Como indica o profesor Anxo Tarrío, houbo voces que non quixeron sumarse ao coro oficial. Así, Azorín dicía de Rosalía que fora a precursora da revolución métrica e ideolóxica levada a cabo por Rubén Darío. E Juan Ramón Jiménez recoñecía a influencia que a autora galega tivera na súa obra, ao tempo que sinalaba coincidencias entre Rosalía e a poesía de Antonio Machado. Mesmo F. García Lorca inspirouse nela á hora de escribir os seus poemas galegos. Neste sentido, para un coetáneo como Carré Aldao (dono da libraría Carré, convertida na Cova Céltica) Rosalía é a "culminación do Rexurdimento", Pondal e Curros figuran como "continuadores de Rosalía". E para o maior estudoso da Historia da literatura galega, d. Ricardo Carvalho Calero, "até Rosalía a literatura do sec. XIX é arcaiaca". Pero as grandes personalidades da época, estudosos e insignes escritores/as, só tiveron a ben recoñecer o pintoresquismo e o costumismo de Cantares Gallegos.

Así a imaxe interesadamente terxiversada que nos chegou de Rosalía foi a dunha muller resignada, enfermiza, chorosa, nai abnegadísima e amantísima esposa, saudosa e folclórica. Durante moito tempo mesmo se chegou a cuestionar a autoría dos seus poemas, asignándolle ao culto cronista que era o seu home, M. Murguía, a súa creación, pois Rosalía foi considerada habitualmente na historiografía como muller de escasa formación cultural. Non se estudaba realmente a obra de Rosalía, analizábase a súa vida. Aínda hoxe podemos comprobalo a través dos numerosos blogues e páxinas webs (en español) que adicadas a ela surcan a rede. Case todas comezan do mesmo xeito: nacemento ilexítimo, figura paterna ausente que se transloce na “negra sombra”, formación  aldeá, descoberta da súa condición de ilexítima e trauma para toda a vida…

Estranxeira na súa patria é o título dun dos poemas de Follas Novas (1880), no que Rosalía fala da soidade ante a "interminable procesión dos mortos" que non daban "sinal nin mostra de habela nalgún tempo coñecido", a pesar de seren uns "seus amantes" outros "deudos" e outros "amigos, compañeiros da infancia, serventes e veciños". Esa "indiferente marcha dos mortos" causa nela un sentimento de desarraigo ("sen lar nin arrimo") que a leva a autocaracterizarse como "estranxeira na súa patria", polo desprezo co que a trata a sociedade da súa época . Ese é o título (Rosalía, estranxeira na súa terra, marzo 2011) que Francisco Rodríguez escolleu para profundar na súa tese de doutoramento e argumentar con probas de peso (cartas persoais, xornais da época…) o que daquela insinuaba. En palabras do investigador,  ela mesma se atribúe a cualidade de estranxeira  na súa condición de persoa que, paradoxalmente, representando o espíritu xenuino do pobo galego, o seu dereito á existencia, o seu esforzo por ocupar un lugar na historia, sen embargo para os sectores intermediarios de Galiza, a Igrexa Católica, a pequena e mediana burguesía españolizada, os sectores máis reaccionarios, pois era unha muller molesta, marxinada e perseguida, especialmente durante a Restauración.

Rosalía, lonxe de ser unha nai abnegadísima, exerce o control sobre a súa maternidade. De feito pasarán dez anos entre a primeira  filla (casara preñada dela) e a segunda, para despois adicarse a parir fillos arreo (até sete). A razón, asegura Francisco Rodríguez, foi a súa carreira literaria. Rosalía quería ser escritora e vivir da literatura. Probabelmente esa sexa a razón pola que se empeñou en viaxar a Madrid co seu home e en publicar en castelán. Segundo Francisco Rodríguez, foi en Madrid onde Rosalía de Castro tomou conciencia de que Galicia estaba en situación marxinal e moi discriminada no Estado español, que estaba en construción, e quixo contribuír á súa evolución sentando as bases dunha Literatura en lingua galega, desenvolvendo a súa obra nunha vertente en castelán, para vender e vivir dela, e noutra vertente reivindicativa, para xente culta, en lingua galega.

Manuel Murguía

Tampouco se aproxima esta “nova Rosalía” ao papel de amantísima esposa que a historiografía española reservara para ela. O matrimonio Rosalía-Murguía foi un bo acordo para dúas persoas que estaban entregadas á creación en función dunha causa maior: a construción dun país. Os cartos escaseaban e os dous debían valerse por si mesmos. Pero foi ela a que sacou adiante a súa prole nos dez derradeiros anos da súa vida. Rosalía foi unha muller adiantada ao seu tempo, moi amiga doutros homes que tamén eran amigos do seu esposo , como Eduardo Pondal. No diálogo que se establece no poema ¡Nin ás escuras!, de Follas Novas (1880), parece insinuarse o tema da homosexualidade, segundo Francisco Rodríguez, algo inaceptable nos ambientes burgueses do século XIX, cando unha identidade distinta á heterosexual "era peor que a morte", talvez por iso o poema mencionado acaba: ¡Houbera, e que saíra!... mais non: dentro te levo, / fantasma pavoroso dos meus remordementos!

Rosalía ao estilo Andy Warhol

Rosalía, lonxe de ser unha muller resignada foi, en palabras de Francisco Rofríguez, un exemplo de feminismo, da concepción práctica de que a muller é igual ao home, máis ca ningunha escritora europea da súa época. Algo impensable nunha muller de formación aldeá. A nosa autora foi unha muller de grande cultura. Lera os clásicos greco-latinos, era boa coñecedora da literatura europea da súa época e especialmente das obras dos filósofos. Manexábase en francés e participaba, entre homes, nas tertulias literarias do Liceo de la juventud, en Compostela, onde mesmo fixo representacións como actriz afeccionada. Non podería ser doutra maneira, pois da intuición espontánea para a versificación non nace o nihilismo, nin o existencialismo, nin a concepción da irracionalidade do mundo que latexa fondamente en Follas Novas e na súa obra posterior en castelán, encadrándose con voz propia entre os “poetas malditos” (revolucionarios, bohemios, iconoclastas, decadentes e profundamente críticos coa sociedade do seu tempo) , que calificaría e clasificaría Paul Verlaine en 1884, na súa obra Les poètes Maudits.

Eis a modernidade de Rosalía! A razón de que hoxe a súa poesía siga viva e feraz (producindo novos creadores que, como lectores, beberan nas súas páxinas) é esa profundidade de fonte inesgotábel  que posúe, mais tamén o xeito de estar e de ser da súa autora. Rosalía resulta moi atractiva para un lector/a de hoxe, pola súa actitude revolucionaria, pola súa bohemia, porque saltaba por riba dos tabús mesmo coa súa relixiosidade (panteísta, ao estilo tradicional galego) e contraria ao dogma, o que lle valeu o enfrontamento co Arcebispado de Santiago, que lle negou a homenaxe pública cando o seu corpo foi trasladado ao Panteón dos Galegos Ilustres de San Domingos de Bonaval.

Agora, xullo de 2011, vai saír á venda  a segunda edición de Rosalía de Castro, estranxeira na súa patria. En palabras de Pilar García Negro, corrobora nesta obra o autor aquelas teses coas que hai máis de vinte anos aseguraba que Rosalía era unha escritora profesional, unha muller enérxica e profundamente culta, iniciadora dunha literatura galega feminista, abertamente contestataria na súa denuncia dos poderes civís, militares e eclesiásticos, así como redactora dunha nova semántica…

Escolma de textos de Rosalía de Castro

Feita polo Consello da Cultura Galega, debedes lela:

A rosa d'Adina

Vídeo no que aCadaCanto nos ofrece esta versión do poema de Rosalía de Castro, "Aló", gravado nos xardíns da Catedral de Tui.

Esta canción pertence ao album A rosa d'Adina. Tamén deste traballo son os seguintes vídeos, recollidos no Auditorio da Casa da Matanza nun concerto de despedida do 150 aniversario de 'Cantares gallegos'. Organizado xunto coa Rede de Dinamización Lingüística, en colaboración coa Secretaría Xeral de Normalización Lingüística e AGADIC.


Via

Paseo pola vida e obra rosalía

Follas Novas

Alborada Jazz.

XAN de Rosalía de Castro

Vídeo montado sobre este  poema por alumnado do IES Lagoa de Antela.





Xan vai coller leña ó monte,
Xan vai a compoñer cestos,
Xan vai a poda-las viñas,
Xan vai a apaña-lo esterco,
e leva o fol ó muíño,
e trai o estrume ó cortello,
e vai á fonte por auga,
e vaa á misa cos nenos,
e fai o leito io caldo.
Xan, en fin, é un Xan compreto,
desos qu'a cada muller
lle conviña un polo menos,
pero cand'un busca un Xan,
casi sempre atopa un Pedro.

Pepa, a afertunada Pepa,
muller do Xan que sabemos,
mentres seu home traballa,
ela lava os pés no rego,
cátall'as pulgas ó gato,
peitea os longos cabelos,
bótalle millo ás galiñas,
marmura co irmán do crego,
mira s'hai ovos no niño,
bota un ollo ós mazanceiros
e lambe a nata do leite,
e si pode bota un neto
ca comadre, qu'agachado
traillo embaixo do mantelo.
E cando Xan pola noite
chega cansado e famento,
ela x'o espera entr'as mantas,
e ó velo entrar dille quedo:

-Por Dios non barulles moito,
que m'estou mesmo morrendo.
-¿Pois que tes, ña mulleriña?
-¿Que hei de ter? Deita eses nenos,
qu'esta madre roe en min
cal roe un can nun codelo,
i ó cabo ha de dar comigo
nos terrós do simiterio...
-Pois, ña Pepa, toma un trago
de resolio qu'aquí teño,
e durme, ña mulleriña,
mentres os meniños deito.

De bágoas s'enchen os ollos
de Xan ó ver tales feitos;
mas non temás, qu'antre mil
n'hai máis qu'un anxo antr'os demos;
n'hai máis qu'un atormentado
antre mil que dan tormentos.

Escolma poética de Rosalía

Escolma Rosalía de Castro from Teresa Meixide Portos

Adiós Ríos, Adiós Fontes. Goodbye rivers, Goodbye Springs

O século XIX

O SÉCULO XIX

View more presentations or Upload your own.

Dinche o corazón na man

Imaxe do manuscrito rosaliano e texto do poema Dinche o corazón na man, publicado pola RAG, a cargo de Henrique Monteagudo e Mª X. Lama

Dinche o corazón na man from Marlou