As familias léxicas irregulares

Cultismos, semicultismos e palabras patrimoniais. As familias léxicas irregulares

As palabras que sufriron todos os cambios fonéticos que se produciron no latín vulgar ata converterse en galego chámanse palabras patrimoniais. As palabras patrimoniais son as máis antigas e sufriron ao longo do tempo un maior desgaste, polo que a súa forma presenta notables diferenzas con respecto á palabra latina da que proceden (étimo).

Ex.: cheo, chuvia, chave, ceo, chama, lago, noite, artello...

Pero a lingua está constantemente renovándose e incorporando novas palabras que fagan fronte ás novas necesidades que van xurdindo. As linguas romances, e en xeral todas as linguas europeas, acudiron ao latín para ampliar o seu léxico a medida que estas linguas se foron utilizando para a actividade intelectual e administrativa que antes era exclusiva do latín. Estas palabras tomadas do latín máis tardiamente e utilizadas en ámbitos moi conservadores e cultos apenas cambiaron formalmente con respecto ao étimo latino: chámanse cultismos.

Ex.: pluviosidade, clave, celeste, inflamable, lacustre, noctámbulo, regular, artículo...

Algunhas palabras están a medio camiño, é dicir, foron incorporadas tardiamente, usadas en ámbitos intermedios (non demasiado cultos) e víronse afectadas parcialmente polo proceso de evolución do latín ao galego: estamos a falar das palabras semicultas.

Ex.: crego, artigo, caravilla, regra, preamar, cravo...

Non é raro que dun mesmo étimo latino teñamos hoxe na lingua palabras que evolucionaron totalmente (patrimoniais), palabras que o fixeron só parcialmente (semicultas) e palabras que se manteñen practicamente idénticas á forma da que proceden (cultas): a estas familias de palabras chamámoslles familias léxicas irregulares.

Ex.: persoa, persoal, personaxe, personalizar

       dor, doente, doenza, doloroso, indoloro

       chave, caravilla, clavícula

       artello, artigo, artículo

       crego, clerical

TECNICISMOS

Termos específicos das ciencias, das artes, da técnica... que poden formarse

-incorpornado palabras gregas ou latinas

- creando novas palabras con elementos gregos ou latinos

- tomando palabras de linguas modernas

LATINISMOS:

Manteñen a forma latina exacta.

Os máis utilizados son:

http://avempace.com/wiki/index.php/Diccionario_de_los_latinismos_m%C3%A1s_frecuentesç

https://comoescribirbien.com/listados/latinismos/

 https://sites.google.com/site/recursosclasicas1/lexico-latino-y-su-evolucion/latinismos

http://recursos.cnice.mec.es/latingriego/Palladium/latin/esl133dt04.htm

 

1.- “rara avis”.

SIGNIFICADO ACTUAL: úsase para designar a alguén que se sae do normal no seu quefacer ou no seu xeito de pensar. Adoita dicirse de persoas ou cousas difíciles de atopar.

ORIXE: abreviación de rara avis in terra “ave extraña na terra”. Trátase do inicio dun verso de Xuvenal, no que se compara unha muller fiel cun cisne negro, ave moi difícil de atopar.

 

  2.- “RIP”.

SIGNIFICADO ACTUAL: aparece en inscricións funerarias co significado de “descanse en paz”.

ORIXE: acrónimo da expresión latina Requiescat In Pace.

 

3.- “tabula rasa”.

SIGNIFICADO ACTUAL: facer tabula rasa significa deixar as cousas como estaban antes. En galego equivale á expresión “facer borrón e conta nova”.

ORIXE: os romanos utilizaban para escribir taboíñas recubertas de cera e un punzón. Coa parte de atrás do punzón podían rasar a taboíña de modo que se puidera escribir de novo sen deixar marcas do anterior.

 

4.-  “verbi gratia”.

SIGNIFICADO ACTUAL: locución latina que se usa como expresión culta co significado de “exemplo”, “por exemplo”. Pode abreviarse v.gr. ou v.g.

ORIXE: dende o punto de vista morfolóxico temos unha palabra formada polo xenitivo de verbum “palabra” máis o ablativo gratia “pola graza de”.

 

5.- “horror vacui”.

SIGNIFICADO ACTUAL: literalmente significa “medo ao baleiro”. Emprégase no campo da arte para referirse á tendencia a encher todos os espazos de elementos decorativos.